درس شانزدهم
صناعات خمس
در درسهای گذشته ، مكرر درباره مواد قياسها بحث كرديم . مثلا در قياس: سقراط انسان است . هر انسانی فانی است . پس سقراط فانی است . دو قضيه صغرا و كبرا ماده قياس را تشكيل میدهند ، ولی اين دو قضيه در اينجا شكل خاص دارند ، و آن اين كه اولا " حد وسط " تكرار شده ، و ثانيا " حد وسط " محمول در صغرا و موضوع در كبرا است ، و ثالثا صغرا موجبه است و رابعا كبرا كليه است . اين چگونگيها به اين دو قضيه شكل خاص داده است و اينها صورت قياس را تشكيل میدهند . قياسات از نظر اثر و فايده ، پنج گونه مختلفاند و اين پنج گونگی قياسات مربوط است به ماده نه به صور آنها . انسانها كه قياس میكنند و استدلال قياسی میآورند هدفهای مختلفی دارند . هدف انسانها از قياسها يكی از آثار پنجگانهای است كه بر قياسها