تالار گفتگوی دروس حوزه علميّه قم http://forums.1zekr.com
يك امر ظنی به كار می‏برد و اشتباهكاری می‏نمايد .
پس هدف انسان از استدلالهای خود يا كشف حقيقت است ، يا به زانو
درآوردن طرف و بستن راه است بر فكر او ، و يا اقناع ذهن اوست برای‏
انجام يا ترك كاری ، و يا صرفا بازی كردن با خيال و احساسات طرف است‏
كه نازيبايی را در خيال او زيبا و يا زيبايی را نازيبا ، و يا زيبايی را
زيباتر ، و يا نازيبايی را نازيباتر سازد ، و يا هدف ، اشتباهكاری است.
به حكم استقراء ، قياسات از نظر اهداف ، منحصر به همين پنج نوع است‏
. و مواد قياسات از نظر تأمين اين هدفها مختلف‏اند .
1 - قياسی كه بتواند حقيقتی را كشف كند " برهان " ناميده می‏شود .
ماده چنين قياسی يا بايد از محسوسات باشد مثل اين كه می‏گوييم : "
خورشيد يك جسم نوردهنده است " و يا بايد از مجربات باشد مثل اين كه‏
" پنی سيلين كانون چركی را در بدن از بين می‏برد " و يا از بديهيات‏
اوليه است مثل اين كه " دو شی‏ء مساوی با شی‏ء سوم ، خودشان مساوی‏
يكديگرند " . و غير از اين سه نوع نيز قضايای يقينی داريم و حاجت به‏
ذكر نيست .
2 - قياسی كه بتواند طرف را وادار به تسليم كند بايد از موادی تشكيل‏
شود كه مقبول طرف است ، اعم از آنكه يقينی باشد يا نباشد ، مقبول عموم‏
باشد يا نباشد . اين نوع قياس را " جدل " می‏خوانند . مانند اين كه‏
شخصی اقوال يك حكيم يا فقيه را قبول دارد . به استناد قول اين حكيم يا
فقيه كه مورد قبول آن شخص است او را محكوم می‏كنيم در صورتی كه خود ما
ممكن است قول آن