سنجش است نه ابزار تحصيل ، ولی ابزار سنجش قياس است و قياس را به
عنوان يگانه ابزار تحصيل علوم میشناسد ، اما قياس به دلائل خاصی كه بعدا
خواهيم گفت هيچگونه كارآيی در تحصيل علم جديد ندارد ، يگانه ابزار كسب
و تحصيل علم ، تجربه و استقراء است .
اين بيان بهترين توجيه سخن معترضين است ، ولی همچنانكه قبلا گفتيم منطق
ارسطو قياس را يگانه ابزار كسب تحصيل علوم نمیداند بلكه يكی از ابزارها
میشناسد . همچنانكه در درس پيش گفتيم و در درسهای آينده نيز روشنتر
خواهد شد ، ابزار كسب و تحصيل [ علم ] بودن قياس غير قابل انكار است .
از نظر طرفداران قياس ، ارزش قياس ارزش تعيينی است ، يعنی قياس
در حوزه خود نتيجه جديد بار میآورد آن هم به صورت تعيينی .
ارزش تمثيل ارزش ظنی است و ارزش استقراء اگر كامل باشد يقينی است
و اگر ناقص باشد ظنی است . و اما تجربه كه غالبا آن را با استقراء
اشتباه میكنند ارزش يقينی دارد . هر تجربه متضمن قياسی است . تجربه از
|