تالار گفتگوی دروس حوزه علميّه قم http://forums.1zekr.com
هر فلزی در حرارت منبسط می‏شود . ( كبرا )
پس آهن در حرارت منبسط می‏شود . ( نتيجه )
در اينجا سه قضيه داريم : قضيه اول و دوم را " مقدمتين " و قضيه سوم‏
را " نتيجه " می‏خوانيم . نتيجه به نوبه خود از دو جزء اصلی تركيب شده‏
است : موضوع و محمول .
موضوع نتيجه را اصطلاحا " اصغر " می‏نامند و محمول آن را " اكبر "
می‏خوانند و چنانكه می‏بينيم اصغر در يك مقدمه قياس سابق الذكر قرار دارد
و اكبر در مقدمه ديگر آن .
مقدمه‏ای كه مشتمل بر اصغر است ، اصطلاحا صغرای قياس ناميده می‏شود ، و
مقدمه‏ای كه مشتمل بر اكبر است ، اصطلاحا كبرای قياس ناميده می‏شود .
ولی اگر قياس به نحوی باشد كه " نتيجه " يكجا در مقدمتين قرار گيرد
، با اين تفاوت كه با كلمه‏ای از قبيل " اگر " ، " هر زمان " و يا "
لكن " يا " اما " توأم است ، [ چنين قياسی را قياس استثنائی گويند ]
. مثلا ممكن است چنين بگوييم :
اگر آهن فلز باشد در حرارت منبسط می‏شود .
لكن آهن فلز است .
پس در حرارت منبسط می‏گردد .
قضيه سوم كه نتيجه است يكجا در مقدمه اول قرار دارد و به اصطلاح ،
مقدمه اول يك قضيه شرطيه است و نتيجه قياس ، [ تالی ] آن شرطيه است .

قياس استثنائی

بحث خود را از قياس استثنائی شروع می‏كنيم : مقدمه اول