مترتب است .
اثری كه بر قياس مترتب میشود و هدفی كه از آن منظور است گاهی يقين
است ، يعنی منظور قياس كننده اين است كه واقعا مجهولی را برای خود و
يا برای مخاطب خود تبديل به معلوم كند و حقيقتی را كشف كند . در فلسفه
و علوم معمولا چنين هدفی منظور است و چنين نوع قياساتی تشكيل میشود .
البته در اين وقت حتما بايد از موادی استفاده شود كه يقين آور و غير
قابل ترديد باشد .
ولی گاهی هدف قياس كننده مغلوب كردن و به تسليم وادار كردن طرف
است . در اين صورت ضرورتی ندارد كه امور يقينی استفاده شود ، و میتوان
از اموری استفاده كرد كه خود طرف قبول دارد ولو يك امر يقينی نباشد .
و گاهی هدف ، اقناع ذهن مخاطب است برای اين كه به كاری وادار شود و
يا از كاری بازداشته شود . در اين صورت كافی است كه از امور مظنون و
غير قطعی دليل آورده شود ، مثل اين كه میخواهيم شخصی را از كار زشتی باز
داريم ، مضرات احتمالی و مظنون آن را بيان میكنيم .
گاهی هدف استدلال كننده صرفا اين است كه چهره مطلوب را در آئينه خيال
مخاطب ، زيبا يا زشت كند . در اين صورت با پوشاندن جامههای زيبا يا
زشت خيالی به مطلوب ، استدلال خويش را زينت میدهد .
و گاهی هدف ، صرفا اشتباهكاری و گمراه كردن مخاطب است . در اين
صورت يك امر غير يقينی را بجای يقينی ، و يا يك امر غير مقبول را بجای
مقبول ، و يا يك امر غير ظنی را بجای
|