پاورقی : ( 1 ) رجوع شود به " المنطق الصوری " علی سامی النشار صفحات 2221 و " سير حكمت در اروپا " جلد سوم ، ضمن شرح حال و فلسفه استوارت ميل ، و " منطق صوری " دكتر محمد خوانساری جلد دوم ، صفحه . 183
است پس ما خودش را كه هنوز مجهول است دليل بر خودش دانسته در ضمن
كبرا قرار دادهايم و اين مصادره به مطلوب است ، يعنی يك شیء مجهول
خودش دليل بر خودش واقع شده است .
اين ايراد از " استوارت ميل " فيلسوف معروف انگليسی است در قرن
هجدهم ميلادی میزيسته است ( 1 ) .
چنان كه میبينيم اين استدلال حاوی مطلب تازهای نيست ، با ايراد
ابوسعيد ابوالخير ريشه مشترك دارد ، و آن اين كه علم به كبرا آنگاه حاصل
است كه قبلا علم به نتيجه ( از راه استقراء ) حاصل شده باشد .
پاسخش همان است كه قبلا گفتيم . اين كه میگويد آيا نتيجه در ضمن كبرا
معلوم است يا مجهول ؟ پاسخش همان است كه بوعلی به ابوسعيد داد كه
نتيجه معلوم است اجمالا ، و مجهول است تفصيلا . لهذا نه تكرار معلوم لازم
میآيد و نه مصادره به مطلوب .
3 - منطق ارسطويی منطق قياسی است ، و اساس قياس بر اين است كه سير
فكری ذهن همواره " نزولی " و از بالا به پايين است ، يعنی انتقال ذهن
از كلی به جزئی است . در گذشته چنين تصور میشد كه ذهن ابتدا كليات را
درك میكند و به وسيله كليات به درك جزئيات نائل میشود . اما تحقيقات
اخير نشان داده كه كار ، كاملا بر عكس است . سير ذهن همواره صعودی و از
جزئی به كلی است . عليهذا روش قياسی از نظر مطالعات دقيق
پاورقی : ( 1 ) رجوع شود به " المنطق الصوری " علی سامی النشار صفحات 2221 و " سير حكمت در اروپا " جلد سوم ، ضمن شرح حال و فلسفه استوارت ميل ، و " منطق صوری " دكتر محمد خوانساری جلد دوم ، صفحه . 183 |