اما مركب انشائی عبارت است از جملهای كه از چيزی خبر نمیدهد بلكه
خود ، به وجود آورنده يك معنی است . مثل اين كه میگوييم : برو ، بيا ،
حرف نزن ، آيا با من میآيی ؟ . ما با اين جملهها فرمان يعنی امر و نهی و
سؤال انشاء میكنيم و به وجود میآوريم بدون اينكه از چيزی خبر داده باشيم.
مركب تام خبری چون از چيزی حكايت میكند و خبر میدهد ممكن است با
آنچه از آن خبر میدهد مطابقت داشته باشد و ممكن است مطابقت نداشته
باشد . مثلا وقتی میگوييم من سال گذشته به مكه رفتم ، ممكن است واقعا
چنين باشد و من سال گذشته به مكه رفته باشم ، در اين صورت اين جمله
خبريه ، صادق است ، و ممكن است نرفته باشم و در اين صورت اين جمله ،
كاذب است .
اما مركب انشائی چون از چيزی حكايت نمیكند و خبر نمیدهد بلكه خود به
وجود آورنده يك معنی است ، چيزی در خارج ندارد كه با آن مطابقت داشته
باشد يا مطابقت نداشته باشد . از اينرو در مركب انشائی صادق بودن يا
كاذب بودن بیمعنی است .
قضيه در اصطلاح منطقيين همان " قول مركب تام خبری " است . لهذا در
تعريف قضيه میگويند : " قول يحتمل الصدق والكذب " قولی است كه
احتمال صدق و كذب در آن راه دارد . سر اين كه میگوييم احتمال صدق و كذب
در آن راه دارد ، اين است كه اولا قولی است مركب نه مفرد ، ثانيا مركب
تام است نه غير تام ، ثالثا مركب تام خبری است نه انشائی ، زيرا در
قول مفرد ، و همچنين قول مركب غير تام ، و همچنين قول مركب تام انشائی،
|