4 - قياسی كه هدف آن صرفا جامه زيبای خيالی پوشاندن ( به مطلوب )
باشد " شعر " ناميده میشود . تشبيهات ، استعارات ، مجازات همه از
اين قبيل است . شعر مستقيما با خيال سروكار دارد . و چون ميان تصورات و
احساسات رابطه است يعنی هر تصوری به دنبال خود احساس را بيدار میكند ،
شعر از اين راه احساسات را در اختيار میگيرد و احيانا انسان را به
كارهای شگفت وا میدارد يا از آنها باز میدارد .
اشعار رودكی درباره شاه سامانی و تأثير آنها در تشويق او برای رفتن به
بخارا كه معروف است بهترين مثال است :
ای بخارا شاد باش و شاد زی
|
شاه زی تو ميهمان آيد همی
|
شاه سرو است و بخارا بوستان
|
سرو سوی بوستان آيد همی
|
شاه ماه است و بخارا آسمان
|
ماه سوی آسمان آيد همی
|
5 - قياسی كه هدف آن اشتباهكاری است " مغالطه " يا " سفسطه "
ناميده میشود .
دانستن فن مغالطه نظير شناختن آفات و ميكروبهای مضره و سمومات است
كه از آن جهت لازم است تا انسان از آنها احتراز جويد ، و يا اگر كسی
خواست او را فريب داده و مسموم كند فريب نخورد ، و يا اگر كسی مسموم
شده باشد بتواند او را معالجه كند . دانستن و شناختن انواع مغالطهها برای
اين است كه انسان شخصا احتراز جويد و آگاهی يابد تا ديگران او را از راه
( مغالطه ) نفريبند ، و يا گرفتاران مغالطه را نجات دهد .
منطقيين سيزده نوع مغالطه ذكر كردهاند . ما در اين جا نمیتوانيم به
تفصيل همه آنها را ذكر كنيم ، منتها به بعضی از اقسام آن