تالار گفتگوی دروس حوزه علميّه قم http://forums.1zekr.com
سؤالات است فلسفه و علوم است . در عين حال منطق با پاسخ همه اينها كه‏
فلسفه و علوم می‏دهند سرو كار دارد . يعنی خود به اين پرسشها پاسخ نمی‏گويد
، اما طرز پاسخگويی صحيح را ارائه می‏دهد . در حقيقت منطق نيز به يكی از
چگونگيها پاسخ می‏دهد و آن چگونگی تفكر صحيح است ، اما اين چگونگی از نوع‏
" چگونه بايد باشد " است نه از نوع " چگونه هست " ( 1 ) .
نظر به اين كه به استثنای سؤال اول و سؤال هشتم همه سؤالات ديگر را با
كلمه " آيا " در فارسی و يا " هل " در عربی می‏توان طرح كرد معمولا
می‏گويند همه سؤالات در سه سؤال عمده خلاصه می‏شود :
چيست ؟ ما ؟
آيا ؟ هل ؟
چرا ؟ لم ؟
حاجی سبزواری در منظومه منطق می‏گويد :
اس المطالب ثلاثه علم
مطلب " ما " مطلب " هل " مطلب " لم "

پاورقی :
( 1 ) اگر بپرسيد كه پاسخ به اين سؤالات بر عهده چه علمی است ؟ جواب‏
اين است كه در فلسفه الهی ثابت شده است كه پاسخگويی به سؤال اول و دوم‏
يعنی چيستی و هستی بر عهده فلسفه الهی است . پاسخگويی به سؤال نهم يعنی‏
چرايی كه سؤال از علت است ، اگر از علل اوليه يعنی علتهای اصلی كه خود
آن علتها علت ندارند سؤال شود پاسخ آن با فلسفه الهی است ، اما اگر از
علل نزديك و جزئی سؤال شود پاسخ آن بر عهده علوم است . اما پاسخ به‏
ساير سؤالات كه بسيار فراوان است يعنی سؤال از چگونگيها و چنديها و
كجائيها و كيها ، همه بر عهده علوم است و به عدد موضوعاتی كه درباره‏
چگونگی آن موضوعات تحقيق می‏شود علوم تنوع پيدا می‏كند .